Aleviler Hangi Gün Aşure Yapar? Bunu Düşünürken Yapılacak En İyi Şey: Aşure!
İzmir’de yaşayan, 25 yaşında, arkadaş ortamında sürekli espri yapan ama aynı zamanda her şeyi içten içe fazla düşünen bir gencim. Tam bir ikilemdeyim, biliyor musunuz? Bazen güldürürken, bazen de düşündürmek gibi garip bir mizah anlayışım var. Ha, bir de başımın belaya girmesi an meselesi, çünkü bir soru sorulsa, ben ondan derinlemesine bir felsefi sorgulama çıkarırım. Mesela, geçenlerde bir arkadaşım bana “Aleviler hangi gün aşure yapar?” diye sordu. Hem kafamda deli sorular uyanmaya başladı, hem de aşureyi düşündüm. “Ya ben de bu soruya cevap verirken yanlış bir şey söylersem? Acaba sosyal medyada viral olur muyum?” diye düşünerek beynimdeki çarklar dönmeye başladı. Neyse, size de anlatmak istiyorum bu akıl karmaşasını, ama mizahi bir şekilde tabii. Şimdi hazırsanız, başlayalım!
Aşureyi Neden Sadece Bir Gün Yapıyorsunuz Ki?
Aleviler hangi gün aşure yapar, diye bir soru sormak bana her zaman ilginç gelmiştir. Yani, neden bir gün? O kadar lezzetli, tatlı, bol malzemeli bir yemek varken, sadece bir günle sınırlı olmalı? Neyse, bildiğim kadarıyla Aleviler, her yıl 10 Muharrem günü aşure yaparlar. Çünkü 10 Muharrem, hem matematiksel olarak hem de dini olarak çok önemli bir gündür. Bu gün, sadece Aleviler için değil, birçok kültürde ve inançta ayrı bir yeri vardır. Hz. Hüseyin’in Kerbela’da şehit düşmesinin anıldığı bir gündür, dolayısıyla matem ve anma günü olarak kabul edilir. Ama… bu aşure kısmı biraz daha eğlenceli.
Şimdi, aşure deyince herkesin aklına hemen o tatlı, baharatlı, bol cevizli ve fıstıklı karışım gelir. Ama bir Alevi evinde aşure yapmak, aslında sadece bir tatlı hazırlamak değil. Aşure, bir nevi toplumsal bir ritüel gibi. Hep beraber yapılan bir şey; komşular gelir, akrabalar gelir, herkes ellerine yardım eder. Yani, aslında aşure yaparken biraz da dayanışma, yardımlaşma duygusunu pekiştiriyorsunuz. Ama arkadaşımın bana sorduğu o soruya dönersek, evet, doğru, 10 Muharrem günü aşure yapılır, ama sadece o günde mi? Hadi bir hayal kuralım!
“Aleviler Hangi Gün Aşure Yapar?” Sorusunun Arkasında Yatan Gizli Mesaj
Bana “Aleviler hangi gün aşure yapar?” diye soran arkadaşım, aslında benden yalnızca dini bir bilgi beklemiyordu. Bu soruyla bir anlamda, “Aşureyi sevmek için dini bir gün mü beklemek gerekiyor?” gibi felsefi bir noktaya da gelmişti. İç sesim devreye giriyor: “Bu soruya doğru cevap vermezsem, yarın sabah kahvaltısında yüzüme aşure dökerler mi acaba?” Tabii, bu da mizahi bir açıdan bakıldığında, “Aleviler aşureyi sadece bir gün mü yapar?” sorusunun gerçekten ötesine geçip, toplumsal dayanışma ve paylaşmanın değerine geliyoruz. Ama yine de, 10 Muharrem’de aşure yapmanın anlamı farklı. Bu, bir gelenek, bir hatırlatma, bir anma. Ama tatlı bir şekilde!”
Bu noktada, iç sesimle bir diyaloğa giriyorum: “Bunu çok derinleştiriyorsun, ne gerek var?” diye düşünüyorum. Evet, her şeyin bir sınırı var. Aleviler hangi gün aşure yapar sorusunun cevabını verdik ama biz daha “bu aşure ne kadar çok malzemeyle yapılırsa o kadar güzeldir” kısmına geçmedik!
Aşureyi Sadece Bir Gün Mü Yapmalı? Yoksa Daha Fazlası Mı?
Bakın, burada ciddi bir konuya değiniyoruz: Bir insan bir tatlıyı bir yıl boyunca sadece bir gün mü yapar? Bu bana biraz haksızlık gibi geliyor! Eğer aşureyi bir yıl boyunca yapacak olsam, içinde her türlü malzeme olmalı! Tamam, 10 Muharrem’de aşure yapmak, o anlamı taşıyor, ama o kadar güzel bir şey ki bu! Düşünsenize, aşureye bu kadar malzeme koymak yetmezmiş gibi, bazen üstüne kaymak bile ekliyorsunuz! Benim için aşure sadece bir tatlı değil, bir ruh hali. Şimdi, mesela “Aleviler hangi gün aşure yapar?” diye soran birine, gerçekten bir cevap verebilir miyim? Her gün aşure yapılabilir ki! Bu kadar güzel bir tatlıyı, neden bir günle sınırlayalım?
Ve şunu da ekleyelim: Alevi inancında bu 10 Muharrem günü yapılması geleneği, bir nevi tarihe sahip çıkma şekli. Hep birlikte yapılan aşureler, bu zor günlerde birlik olmanın, dayanışmanın bir simgesidir. Ama ne yazık ki, “Ya böyle de olsa, bu gelenek ve göreneklerle günümüz dünyasında aşureyi yapmanın anlamı ne?” diye sorgulayan bir sürü insan var. Şimdi, burada biraz şaka yapalım; belki de 10 Muharrem günü yerine, her gün “Aşure Günü” ilan etsek, herkes birbirine tatlı bir şekilde saygı gösterse… Kim bilir? Belki bu dünya biraz daha tatlı olurdu.
Sonuç: Aleviler Hangi Gün Aşure Yapar?
Sonuç olarak, Aleviler aşureyi her yıl 10 Muharrem günü yapar. Ama bu, sadece bir günle sınırlı değil. Bu geleneksel bir anlam taşır; hem dini hem toplumsal bir hatırlatma olarak yapılır. 10 Muharrem, bir kaybı, bir yas gününü hatırlatırken, aşure yapma geleneği, aynı zamanda toplumsal bir dayanışma ve yardımlaşma anlamına gelir. Ama ne olursa olsun, aşureyi sadece bir gün yapmayın! Tatlıyı sevin, her zaman yapın, ama 10 Muharrem’in anlamını da unutmayın. Çünkü bazen bir tatlının bile bir halkın hafızasında taşıdığı çok büyük bir anlam olabilir. Şimdi, hadi, 10 Muharrem geldiğinde aşureyi yaparken unutmayın, belki de bir dahaki sefere ben de size bir tabak aşureyi anlatırım.